Václav
18 december 2011 is Václav Havel overleden. Ik kan me geen andere president bedenken die even intelligent, fijngevoelig en bescheiden is als hij. Václav was uniek in zijn soort. Nu een uitgestorven soort. Ik had het geluk om hem te ontmoeten.
In de zomer van 1989 kampeerde ik samen met een groep andersdenkenden, Chartisten*. Dit kamp organiseerde een familievriend en elk jaar kwamen daar de meest bijzondere mensen. De eerste keer dat ik er was (nu realiseer ik me pas hoe zeer ik bofte dat ik mee mocht doen) kwam Václav niet. Hij was wel tijdelijk vrij uit de politieke gevangenis, omdat ze even geen reden hadden om hem te vast te zetten, maar hij werd constant gevolgd. Daarom belde hij vanuit een telefooncel dat het niet zo verstandig was om naar ons toe te komen, want hij kon die “geheimen” heel moeilijk van zich afschudden en wilde niet alle andere mensen in gevaar brengen. Dat was het laatste jaar van het communisme, het jaar dat ik Václav niet heb ontmoet. Het jaar daarop zorgde Václav voor hele bijzondere taferelen.
Deze keer kwamen eerst twee incognito security mensen op veldonderzoek (die wij binnen vijf minuten hadden ontmaskerd), daarna de president zelf met drie auto’s waarmee je niet direct zelf zou gaan kamperen en een aantal bodyguards die hij het leven zuur maakte en andersom.
Hij wilde per se blijven slapen in de tent en zo geschiedde. Twee mannen bleven om beurten bij zijn tent waken, waartegen hij tevergeefs protesteerde.
“Ik word helemaal gek van hem, hoor!”, zei een bodyguard tegen mij, “Echt een amateur-president!”.
’s Avonds bij het kampvuur vroeg Václav, of hij misschien zijn nieuwe toespraak mocht oefenen, hij wilde graag feedback. Die kreeg hij, van zijn goede vrienden die hem door dik en dun steunden.
Ik was getuige van zijn immer hilarische ontsnappingspogingen, die altijd mislukten. Er klonk ineens gevloek uit het bos: “Kan ik niet eens even plassen?” Nee, zelfs dat kon niet. Altijd vervolgd. Eerst door de geheime politie, daarna door eigen security.
Een ander moment om nooit te vergeten: We kwamen elkaar tegen, ik heb me voorgenomen hem niet lastig te vallen en niets aan hem te vragen, dus deed ik alsof we twee mensen waren die elkaar gewoon tegenkwamen op de camping. Ik glimlachte even naar hem. Václav sloeg zijn ogen neer en bloosde. Zo’n verlegen man was het. Deze blozende amateur-president had altijd al mijn grootste sympathie gehad, en sindsdien nog veel meer.
Als president had hij geen tijd meer om te schrijven, dus stopte hij zijn ideeën en inzichten in zijn toespraken. Hij had zijn eigen mening en was nooit bang die te verkondigen. Als schrijver niet, als dissident niet en ook niet als president.
“The universe is a unique event and a unique story, and so far we are the unique point of that story. But unique events and stories are the domain of poetry, not science. “ Václav Havel
De dag dat Václav Havel overleed, 18 december 2011, trof ik een dagpauwoog vlinder in de woonkamer. Levend! Hij had niet veel kracht meer, vloog naar het raam en bleef zitten. Een paar keer fladderde hij van de ene naar de andere kant, op zoek naar een opening. Hij wilde naar buiten, vrij zijn. “Maar het is winter, vlindertje,” zei ik tegen hem, “het is koud, buiten ga je dood!”
Toch heb ik hem laten gaan. Misschien kan hij nog maar een paar keer met zijn vleugels slaan, wie weet, heeft dat grote gevolgen**. In ieder geval een wervelwind van herinneringen in mijn hoofd.
* Charta 77, disidentengroep olv V. Havel opgericht in 1977 in Tsjechoslowakije
** zgn “Butterfly effect “, ook Chaostheorie genoemd, waar V. Havel ook over heeft gesproken
© Ema Sindelarova, februari 2012, column voor Dynamis, vakblad voor Klassiek Homeopaten Nederland/België